به گزارش پژوهشگاه فضای مجازی؛ تمامی مسائلی که جهان امروزی با آن روبرو می‌شود خواه فقر، آموزش، عدالت اجتماعی، توسعۀ اقتصادی، محیط‌زیست، برابری جنسیتی، امنیت غذایی یا سلامت همه یک عنصر مشترک دارند: دسترسی به آب. «بحران آب» یک وضعیت کم‌آبی است که منجر به وضعیت خطرناکی می‌شود که یک جامعه یا کل جامعه را در یک منطقه یا کشور خاص تحت تأثیر قرار می‌دهد. کمبود آب توسعۀ اقتصادی بخصوص در بخش کشاورزی، سلامت و رفاه انسان را محدود می‌کند. امنیت غذایی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های توسعۀ قرن بیست‌ویکم است و بیش از 900 میلیون نفر -تقریباً از هر هفت نفر در سراسر جهان یک نفر- دچار سوءتغذیه هستند. امروزه ثابت شده است که ظهور فناوری‌های دیجیتال باعث ارائۀ راهکارهایی جهت مقابله با این چالش‌ها شده است ازاین‌رو افزایش سواد دیجیتالی کشاورزان جهت افزایش امنیت غذایی مردم جهان و مدیریت بحران آبی بیش از گذشته احساس می‌شود.

سواد دیجیتال یک مدل تحول آفرین است که باید به‌تدریج ازطریق مشارکت بین تعاونی‌های کشاورزی، دولت‌ها، سهامداران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد شود. این تحول به منابع آموزشی نیاز دارد تا کشاورزان را درمورد نحوۀۀ استفاده از فناوری‌های دیجیتال آگاه کند. همچنین به سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی از سوی دو بخش دولتی و خصوصی جهت ارائۀ حمایت‌های مالی لازم به کشاورزان برای ورود به عرصۀ تحول دیجیتال وابسته است. از این رو مؤسسات وزارت کشاورزی، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و اطلاعات، وزارت بازرگانی، موسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌ها و بخش خصوصی نقش مهمی در توسعۀ کشاورزی دیجیتال دارند. دیجیتالی شدن و استفاده از فناوری‌ در کشاورزی هوشمند به عنوان فرصتی بزرگ برای آیندۀ کشاورزی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، تحقق منافع کامل توسط: (1) علاقۀ کشاورزان و استفاده از کلان‌داده‌ها برای بهبود تصمیم‌گیری مزرعه (2) مسائل مربوط به حکمرانی داده‌ها و اعتماد بین ارائه‌دهندگان و کاربران داده‌ها و فناوری. (3) ترتیبات سازمانی مرتبط با حاکمیت پلتفرم‌های داده، محدود می‌شود.

سواد دیجیتالی به جهت بهبود کشاورزی

تحول دیجیتال، که عموماً به عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» شناخته می‌شود، به‌طور قابل‌توجهی بخش کشاورزی و غذا را متحول کرده است. با مداخلۀ فناوری‌های جدید و نوآورانه مانند اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، بلاکچین، واقعیت افزوده، سنجش از راه دور و محاسبات توزیع‌شده، کشاورزان اکنون به اطلاعات به موقع و دقیق درمورد الگوهای آب‌وهوایی موثر بر الگوی کشت، ورودی‌ها، بازارها، امور مالی، و بسته‌های مناسب از شیوه‌های اتخاذشده برای تصمیم‌گیری آگاهانه دسترسی دارند. فناوری‌های پیشرفته این امکان را فراهم می‌کند که کشاورزان را در یک سیستم کشاورزی-غذایی مبتنی بر فناوری گنجانده شوند. با افزایش تقاضای غذا در جمعیت جهان، بخش کشاورزی-غذایی با چالش های متعددی مواجه است. برای تغذیه پایدار جمعیت رو به رشد، به سیستم‌های غذایی مولّد، مؤثر، پایدار، جامع، شفاف و انعطاف‌پذیر نیاز است. لذا جهت دستیابی به این هدف، نیاز فوری به تغییر سیستم کشاورزی فعلی وجود دارد.

صنعت کشاورزی در طول سالیان متمادی چگونه متحول شده است؟

توسعۀ کشاورزی تمرکز اصلی دولت‌ها جهت تضمین امنیت غذایی و کاهش فقر بوده است. صنعت کشاورزی در طول سال‌ها به‌طور قابل توجهی تغییر نموده است. این دگرگونی با اتخاذ سیاست‌های مختلف در استراتژی‌های تولید مانند محصولات دستکاری‌شدۀ ژنتیکی/اصلاح‌شده، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هایی مانند مکانیزاسیون با استفاده از ماشین‌آلات، ابزار و تجهیزات، بازارها، مؤسسات و تحقیقات امکان‌پذیر شده است. در حال حاضر طرح کلی کشاورزی به‌تدریج تغییر کرده و به سوی توسعۀ کشاورزی ازطریق تصدیق و پذیرش پیشرفت‌های تکنولوژیکی، به دنبال چشم‌انداز بهبود شرایط مالی کشاورزان تغییر کرده است. به‌طور مثال در کشور هند از اجرای تغییرات نهادی در کشاورزی مانند اصلاحات ارضی، پذیرش فناوری دیجیتال و عملیاتی شدن پروژه‌های آبیاری در دهۀ 50 گرفته تا پذیرش گسترده گونه‌های کوتوله و پرمحصول گندم و برنج در دهۀ 60 که منجر به انقلاب سبز معروف کشاورزی شد. با این حال، رشد تولیدات کشاورزی در این کشور منجر به ایجاد مازاد در بخش‌های مختلف کشاورزی شد و در نتیجه سبب بازدهی بالاتر و قیمت‌های پایین‌تر محصولات کشاورزی شده است. در نهایت این امر سبب کاهش تعادل بین عرضه و تقاضا شد. ازاین‌رو صنعت کشاورزی می‌بایست با اتخاذ کارایی مولّد و کاهش هزینه‌ها و ارائۀ راهبردهای مؤثر جهت درآمدزایی با کمک فناوری دیجیتال به سمت افزایش سواد دیجیتال کشاورزان منعطف شود.

کشاورزان در حال تغییر به سوی استفاده از فناوری دیجیتال در مزرعه هستند

پیشرفت‌های فناوری در کشاورزی در طول سال‌ها از ماشین‌آلات سنتی به تجهیزات مدرن/پیشرفته، به‌شدت تغییر کرده است، کاربرد فناوری در فرآیندهای مختلف تصمیم گیری در هر مرحله از کشاورزی ازجمله مدیریت بستر کاشت، مدیریت منابع آب مصرفی، کوددهی و بذرپاشی و … برای اطمینان از تولید محصول با کیفیت، یک پیشرفت قابل توجه در چشم‌انداز کلی کشاورزی بوده است. اکنون، کشاورزان پیشرفت‌های تکنولوژیکی را به‌راحتی برای افزایش پتانسیل خود در هر فعالیت کشاورزی می‌پذیرند. در حال حاضر، فناوری دیجیتال به کشاورزان امکان استفاده صحیح از منابع آب، بهبود شرایط آبیاری، بهبود تولید محصولات، تصمیم‌گیری مبتنی بر داده‌ها مانند نحوۀ کوددهی، سم‌پاشی و بذرپاشی و موارد دیگر را ارائه می‌دهد. این تحول تأثیر مثبتی بر بسیاری از کشاورزان گذاشته و در نهایت میزان دسترسی به محصولات غذایی با قیمت‌های مناسب را افزایش داده است.

چگونه پذیرش فناوری‌های دیجیتال/سواد دیجیتال می‌تواند بخش کشاورزی را متحول کند؟

در حال حاضر با توجه به چالش‌های فراوان در بخش کشاورزی مانند تغییرات آب‌وهوایی، بحران‌های آبی، کاهش بهره‌وری خاک، پیشرفت فنی برای کشاورزی مدرن بیش از هر زمان دیگری حیاتی است. دیجیتالی شدن باعث رشد اقتصادی، محافظت از محصولات در برابر بیماری‌ها و آفات، افزایش عملکرد و درآمد، دسترسی بهتر به دانه‌ها و نهاده‌ها، سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی، مدیریت منابع آبی، خدمات مالی مطلوب، قیمت‌گذاری بهتر محصولات و … می‌شود. فناوری کشاورزی در دهۀ گذشته شاهد افزایش قابل توجه سرمایه‌گذاری بوده است. پیشرفت‌های فناوری سطح دانش کشاورزی را افزایش داده و به ذی‌نفعان حیاتی زنجیرۀ ارزش به‌طور پایدار اجازه می‌دهد تا با ترکیب تصاویر ماهواره‌ای با اینترنت اشیاء و اطلاعات میدانی، «ارزش در هر هکتار» خود را به حداکثر برسانند.

توسعۀ مهارت‌های دیجیتالی کشاورزان ازطریق مدیریتِ داده

در حال حاضر پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) اهمیت روزافزونی یافته است و باعث افزایش رشد اقتصادی کشورها و ارتقای سطح زندگی افراد شده است. بر همین اساس بسیاری از کشورها ضرورت استفاده از فناوری‌های دیجیتال را به رسمیت شناخته‌اند و به ضرورت آموزش شهروندان خود اذعان کرده‌اند. بهبود زیرساخت‌های دیجیتال و فناوری‌های تلفن همراه فرصت‌های جدیدی را برای افزایش مشارکت دیجیتال شهروندان ایجاد می‌کند. با این حال، مشارکت دیجیتال با چالش‌های متعددی مواجه است. ازاین‌رو کشاورزان به عنوان یک گروه اجتماعی مهم، باید ازطریق برنامه‌های آموزشی در سیستم آموزشی و ازطریق سایر ابتکارات با هدف ارتقای سطح دانش موجود توانمند شوند.

داده‌های جمع‌آوری‌شده در بخش کشاورزی می‌تواند به ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی جهانی مواد غذایی کشاورزی کمک کند که در بسیاری از چالش‌های جهانی، مانند نظارت و پیش‌بینی تغییرات آب‌وهوایی ازجمله بحران کمبود منابع آبی، بینش‌هایی دربارۀ سلامت محصولات، حمایت جامعه و بسیاری موارد دیگر کمک‌های آگاهانه‌ای ارائه کنند. جمع‌آوری، دسترسی و استفاده از داده‌های مزرعه در سطح محصول باید با رضایت صریح کشاورز انجام شود.

بهبود سواد دیجیتال کشاورزان در زمان‌های چالش‌برانگیز

کشاورزان هر روز تصمیمات مهمی ازجمله انتخاب و استفاده از فناوری اتخاذ می‌کنند. درک کشاورزان از اینکه دقیقاً چه فناوری را در گذشته در مزرعه مورد استفاده قرار می‌دادند و هر کدام در چه زمینه‌ای دارای کاستی بودند، برای پی بردن به چگونگی دستیابی به پیشرفت، بسیار مهم است. این اقدام همچنین به جلوگیری از هزینه‌های غیرضروری یا تکراری کمک می‌کند. فناوری دیجیتال به کشاورزان این اطمینان را می‌دهد که به‌صورت دیجیتالی با دیگر کشاورزان ارتباط برقرار کنند، از فناوری‌هایی که قبلاً در اختیار دارند به نحو مؤثرتری استفاده کنند و اطمینان حاصل کنند که به اطلاعات برای کمک به تصمیم‌گیری دسترسی دارند. به عنوان مثال Agriculture Victoria از کشاورزان برای بهبود سواد دیجیتالی خود با ممیزی فناوری و مجموعه وبینارهای دیجیتال حمایت می‌کند. این ممیزی به کشاورزان کمک می‌کند تا فناوری‌هایی را که در حال حاضر در مزرعه دارند و نحوۀ ایجاد آن‌ها برای کمک به تصمیم‌گیری در زمان‌های چالش‌برانگیز مانند خشکسالی و تنش آبی را درک کنند. به عنوان یک اقدام، وبینارهای رایگان به افزایش سواد دیجیتال کشاورزان کمک می‌کند تا گزینه‌های اتصال موجود، اینترنت اشیاء و اینکه چگونه شبکه‌های اجتماعی و حرفه‌ای می‌توانند از کشاورزان حمایت کنند، بهتر درک کنند.

مزایایی که کشاورزان ازطریق سواد دیجیتال به دست می‌آورند

امروزه استفاده از فناوری دیجیتال جهت افزایش بهره‌وری کشاورزی با ارائۀ راه‌حل‌های مناسب به کشاورزان براساس اطلاعات آب‌وهوایی محلی، نوع محصول، تاریخ کاشت، دورۀ آبیاری، انواع بذرها و قیمت‌های تخمینی بازار امری ضروری است. در حال حاضر در زمینۀ کشاورزی هوشمند از تجزیه‌و‌تحلیل‌های پیشرفتۀ داده‌های کلان جهت ایجاد اختراعات نوآورانه به منظور بهبود کیفیت خاک و کاهش سطح تنش آب منجر به تولید محصول بهتر، افزایش بازده، تاریخ برداشت، شیوع آفات و بیماری‌ها و روش‌های کنترل آفات استفاده می‌شود. گسترش فناوری اینترنت، دسترسی بی‌نظیر کشاورزان را به منابع و ابزارهای وسیع برای آسان‌تر کردن عملیات کشاورزی امکان‌پذیر کرده است. با افزایش سواد دیجیتال کشاورزان به لطف قیمت‌گذاری دموکراتیک در بازار و کاهش هزینه‌های مبادله، سود بیشتری از فروش محصولات خود را به دست می‌آورند. از طرفی پذیرش سواد دیجیتالی در بین کشاورزان سبب کاهش هزینه‌های بالاسری، مدیریت منابع مصرفی، و همچنین بهبود تنش آبی در مزارع شده است. همچنین کلان‌داده‌ها و تلفن‌های همراه می‌توانند دسترسی بالادستی به نهاده‌ها و اعتبارات را افزایش دهند. ادغام بازار و استانداردها و قیمت‌های مورد توافق راه‌حل‌های هدفمندی را برای افزایش بهره‌وری کشاورزی ارائه می‌دهد.

فرصت‌ها و چالش‌های روبه‌رو در زمینۀ سواد دیجیتال کشاورزان

فرصت‌های زیست‌محیطی: ارائۀ منابع برای فناوری‌های سازگار با تغییرات آب‌وهوایی

با تهدیدات اخیر تغییرات اقلیمی، کشاورزان بیشتری به سرمایه‌گذاری در کشاورزی و توسعۀ ظرفیت‌های انسانی نیاز دارند تا بتوانند زندگی خود را ازطریق کشاورزی ادامه دهند. کشاورزی هوشمند، همراه با اصول حکمرانی داده‌های در دست کشاورزان ممکن است منابع اقتصادی بیشتری را برای مدیریت چالش‌های آب‌وهوایی، مدیریت منابع مصرفی، و آبی در اختیار آنها قرار دهد و در نتیجه، به برنامه‌ریزی و انطباق با تغییرات در حین بررسی راه‌حل‌هایی در مواقع بحران‌های آب و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG) کمک شایانی کند.

چالش اکولوژیکی: حفاظت از حقوق بشر در راستای افزایش تنوع زیستی و حفاظت از خدمات اکوسیستم

داده‌ها از سرورهای متصل می‌آیند که به انرژی نیاز دارند. تکنولوژی به مواد خام نیاز دارد که می‌تواند بسیار آلاینده و نادر باشد. فناوری‌هایی که بقای انسان را تضمین می‌کند باید چندبُعدی باشد و شرایط اضطراری آب‌وهوایی جهانی و تنش آبی را درک کنند. بنابراین اگر اقداماتی در راستای کاهش اثرات زیست‌محیطی تولیدشده توسط بخش کشاورزی و مواد غذایی انجام نشود، توسعۀ فناوری‌های دیجیتال و افزایش سواد دیجیتال کشاورزان امری بیهوده است.

سخنان پایانی:

در حال حاضر اصلاح سیاست‌های موجود در کشاورزی یک محیط دیجیتالی را فراهم می‌کند. در مناطق روستایی، اتصال دیجیتال برای توزیع داده‌های کم‌هزینه و دسترسی آسان به اطلاعات کشاورزی امری حیاتی است. افزایش سواد دیجیتالی در بین کشاورزان امکان دسترسی آزاد به بازارهای عادلانه را فراهم می‌کند که به نفع آنها برای افزایش سودآوری آنها خواهد بود. همچنین به کشاورزان در شرایط بحران‌های آبی جهت مدیریت منابع آب کمک می‌نماید. ازاین‌رو نیاز فزاینده‌ای جهت سرمایه‌گذاری در توسعۀ مهارت‌ها و دانش دیجیتال چندرشته‌ای وجود دارد.
دیجیتالی شدن را نمی‌توان اجرا کرد مگر زمانی که اطلاعات عملی، داده‌های مربوط به مکان و داده‌های قابل‌درک آسان به دست کشاورزان خرده‌مالک برسد که این امر مستلزم هماهنگی بین تمامی ذی‌نفعان جهت برقراری ارتباط و ایجاد زیرساخت دیجیتالی مناسب است.