معرفی هوش مصنوعی در درگیری‌های مسلحانه نگرانی‌های مهمی را پدید می‌آورد که اتخاذ یک رویکرد مسئولانه و متفکرانه را ایجاب می‌کند. صاحب‌نظران بر این باور هستند که بررسی دقیق و پرداختن به این ملاحظات اخلاقی ضروری است. این یادداشت با تجزیه‌وتحلیل پیامدهای اخلاقی هوش مصنوعی در زمینه نظامی، بر اهمیت به‌کارگیری شیوه‌های مسئولانه برای هدایت توسعه، استقرار و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی تأکید می‌کند.

اولین و مهم‌ترین دلیل پرداختن به این موضوع، قدرت و استقلال بی‌سابقه‌ای است که سیستم‌های هوش مصنوعی به دست آورده‌اند. هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که فرآیندهای تصمیم‌گیری را خودکار کند و مفهوم سنتی کنترل و مسئولیت‌پذیری انسانی را به چالش بکشد. اتکای فزاینده به فناوری‌های هوش مصنوعی در عملیات نظامی به نگرانی‌هایی در مورداستفاده نامتناسب از زور، نقض حقوق بشر و از بین رفتن قضاوت و مسئولیت اخلاقی انسان منجر شده است؛ بنابراین، تعیین مرزهای اخلاقی و اصولی که بر استفاده نظامی از هوش مصنوعی حاکم است، حصول اطمینان از همسویی آن با ارزش‌های عدالت[۱]، تناسب[۲] و احترام به کرامت انسانی[۳] بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این، ادغام هوش مصنوعی در حوزه نظامی با حقوق بشردوستانه بین‌المللی[۴] تلاقی می‌کند. «حقوق بین‌الملل بشردوستانه» یا «حقوق بشردوستانهٔ بین‌المللی» که به «حقوق جنگ» یا «حقوق مخاصمات مسلحانه[۵]» نیز معروف است، مجموعه‌ای از قوانینی است که به دنبال روش‌های بشردوستانه، برای محدود کردن اثرات مخاصمات مسلحانه است. این شاخه از حقوق از افرادی که در مخاصمه مشارکت ندارند یا در حال حاضر از جنگیدن کناره‌گیری کرده‌اند، محافظت کرده و روش‌ها و متدهای مخاصمه را محدود می‌کند؛ به‌عبارت‌دیگر، حقوق بین‌المللی بشردوستانه می‌کوشد که با وضع مقرراتی از خشونت بی‌اندازه در جنگ‌ها جلوگیری کند. برای رسیدن به این منظور حقوق بشردوستانه حق دولت‌ها را در استفاده از سلاح‌ها و روش‌ها محدود و از قربانیان درگیری‌های مسلحانه حمایت می‌کند. بسیار مهم است که اطمینان حاصل شود که توسعه، استقرار و استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی با اصول ذکرشده در حقوق بشردوستانه بین‌المللی مطابقت دارد. با انجام این کار، دولت‌ها می‌توانند آسیب به غیرنظامیان را به حداقل برسانند، از اصول حقوق بین‌الملل حمایت کنند و از سوءاستفاده از هوش مصنوعی در درگیری‌های مسلحانه جلوگیری کنند.

شفافیت[۶]، کنترل انسانی[۷] و پاسخگویی[۸] جنبه‌های اساسی هستند که باید در اجرای مسئولانه قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی در اولویت قرار بگیرند. شفافیت تضمین می‌کند که فرآیندهای تصمیم‌گیری و عملکرد سیستم‌های هوش مصنوعی، قابل‌درک و قابل‌توضیح است. کنترل انسانی تضمین می‌کند که قدرت و مسئولیت نهایی بر عهده اپراتورهای انسانی است و از واگذاری تصمیمات حیاتی به ماشین‌های مستقل جلوگیری می‌کند. پاسخگویی تضمین می‌کند که مکانیسم‌هایی برای رسیدگی به هرگونه عواقب نامطلوب یا نقضی که ممکن است از استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی به وجود بیاید، وجود دارد.

با توجه به این ملاحظات، هدف این یادداشت ارائه تحلیلی جامع از پیامدهای اخلاقی هوش مصنوعی در درگیری‌های مسلحانه و حمایت از شیوه‌های مسئولانه در استفاده نظامی از هوش مصنوعی است.

پیامدهای اخلاقی هوش مصنوعی در درگیری‌های مسلحانه

اتکای فزاینده به فناوری‌های هوش مصنوعی در عملیات نظامی پیامدهای اخلاقی قابل‌توجهی دارد. سیستم‌های هوش مصنوعی پتانسیل خودکارسازی فرآیندهای تصمیم‌گیری را دارند و امکان ظهور سیستم‌های مستقلی را فراهم می‌کنند که مفهوم سنتی کنترل و مسئولیت‌پذیری انسانی را به چالش می‌کشد. این پیشرفت‌ها نگرانی‌هایی را در مورداستفاده نامتناسب از زور، نقض حقوق بشر و اضمحلال تدریجی قضاوت و مسئولیت اخلاقی انسان ایجاد می‌کند. برای رسیدگی مؤثر به این پیامدها، اطمینان از اینکه استقرار هوش مصنوعی نظامی از اصول عدالت، تناسب و احترام به کرامت انسانی پیروی می‌کند، بسیار مهم است.

نقش حقوق بین‌الملل بشردوستان

حقوق بین‌الملل بشردوستانه (IHL) یک چارچوب قانونی قوی برای تنظیم رفتار طرف‌های درگیر در مخاصمات مسلحانه فراهم کرده و یک مجموعه اصول اساسی، مانند تناسب و ضرورت نظامی را با هدف حفاظت از جان و رفاه غیرنظامیان و نظامیان ایجاد می کند. برای دولت‌ها ضروری است که بازبینی‌های حقوقی جامعی را انجام دهند تا اطمینان حاصل کنند که قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی آنها با تعهداتشان در چارچوب حقوق بین‌الملل مطابقت دارد. این امر مستلزم اتخاذ تدابیر مؤثری برای اطمینان از این مطلب است که سیستم‌های هوش مصنوعی به‌طور منسجم با رعایت اصول حقوق بین‌الملل استفاده می‌شوند و حداقل آسیب را به غیرنظامیان می‌رسانند.

اصول هوش مصنوعی نظامی مسئول

۱. حفظ کنترل انسانی: کنترل انسانی یک اصل اساسی است که باید در استفاده از هوش مصنوعی نظامی حفظ شود. در حالی که سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند در فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک کنند، قدرت و مسئولیت نهایی همیشه باید بر عهده اپراتورهای انسانی باشد. اقدامات مهمی که تصمیمات حاکمیتی را اطلاع‌رسانی و اجرا می‌کنند، به‌ویژه آن‌هایی که مربوط به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای هستند، به مشارکت انسانی برای اطمینان از پاسخگویی و تصمیم‌گیری اخلاقی نیاز دارند.

۲. نظارت مقامات ارشد و تصمیم‌گیر: برای اطمینان از استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی نظامی، مشارکت مقامات ارشد در نظارت بر توسعه و استقرار برنامه های کاربردی هوش مصنوعی با پیامدهای گسترده، از جمله سیستم های تسلیحاتی، ضروری است. مشارکت آنها می تواند به تضمین تصمیم گیری اخلاقی، پیروی از تعهدات قانونی و همسویی با اهداف استراتژیک کمک کند. فرآیندهای تصمیم‌گیری شفاف، مسئولیت‌پذیری را افزایش داده و خطرات سیستم‌های هوش مصنوعی را که بدون نظارت مناسب کار می‌کنند، کاهش می‌دهد.

صاحب‌نظران و متخصصان حقوق جنگ و اخلاق هوش مصنوعی، تأکید می‌کنند که استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی نظامی برای رعایت اصول عدالت، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در درگیری‌های مسلحانه بسیار مهم و ضروری است.

۳. طراحی و مهندسی مسئولانه: کشورها باید اصولی را برای طراحی، توسعه، استقرار و استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در سازمان‌های نظامی خود اتخاذ، منتشر و اجرا کنند. این اصول باید ملاحظاتی مانند شفافیت، انصاف[۹]، حفظ حریم خصوصی[۱۰] و به حداقل رساندن سوگیری[۱۱] ناخواسته را در بر بگیرند. با گنجاندن ملاحظات اخلاقی در فرآیندهای طراحی و مهندسی، دولت‌ها می‌توانند خطرات را کاهش دهند و اطمینان حاصل کنند که سیستم های هوش مصنوعی نظامی در محدوده‌های اخلاقی عمل می‌کنند.

۴. به حداقل رساندن سوگیری ناخواسته: تعصب در سیستم های هوش مصنوعی می تواند عواقب زیانباری داشته باشد، به‌ویژه در زمینه‌های نظامی. کشورها باید اقدامات عمدی را برای به حداقل رساندن سوگیری ناخواسته در توسعه، استقرار و استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی انجام دهند. این شامل تجزیه‌وتحلیل جامع داده‌ها، شفافیت الگوریتمی و نظارت مداوم برای شناسایی و رسیدگی به سوگیری‌هایی است که ممکن است در سیستم های هوش مصنوعی ایجاد شود. ممیزی و بازبینی منظم باید برای اطمینان از انصاف و جلوگیری از نتایج تبعیض‌آمیز انجام شود.

در نتیجه، ادغام فناوری‌های هوش مصنوعی در فناوری‌های نظامی، ملاحظات اخلاقی زیادی را به همراه دارد که نیازمند یک رویکرد مسئولانه و منظم است. صاحب‌نظران و متخصصان حقوق جنگ و اخلاق هوش مصنوعی، تأکید می‌کنند که استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی نظامی برای رعایت اصول عدالت، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در درگیری‌های مسلحانه بسیار مهم و ضروری است.

پیشرفت‌های هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که مفهوم و فرایند جنگ را متحول کند، اما نگرانی‌های قابل‌توجهی را در مورد اضمحلال کنترل انسانی، مسئولیت‌پذیری و استفاده نامتناسب و غیر مشروع از زور ایجاد می‌کند. ایجاد رهنمودها و اصول روشن که بر طراحی، توسعه، استقرار و استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی حاکم است، حیاتی است. با اتخاذ چارچوب‌های اخلاقی جامع، دولت‌ها می‌توانند پایه محکمی برای تصمیم‌گیری مسئولانه، مسئولیت‌پذیری و حفاظت از کرامت انسانی فراهم کنند. علاوه بر این، رعایت قوانین بین‌المللی بشردوستانه در تضمین استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی نظامی بسیار مهم است.

از سودی دیگر، علاوه بر اصولی که به‌منظور ایجاد یک هوش مصنوعی مسئولانه در کاربردهای نظامی گفته شد، ایجاد چارچوب‌های آزمایش و اطمینان برای ایمنی، امنیت و اثربخشی قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی ضروری است. آزمایش‌های دقیق، روش‌های قابل ممیزی و نظارت مستمر، قابلیت اطمینان و پاسخگویی سیستم‌های هوش مصنوعی را در طول چرخه عمرشان حفظ می‌کند و از به خطر افتادن ویژگی‌های ایمنی حیاتی جلوگیری می‌کند.

در نهایت، آموزش و تربیت جامع برای پرسنل مسئول استفاده و تأیید قابلیت‌های هوش مصنوعی نظامی، یک اصل ضروری و حیاتی است. تجهیز آن‌ها به دانش و درک لازم از قابلیت‌ها، محدودیت‌ها و پیامدهای اخلاقی هوش مصنوعی، قضاوت آگاهانه و تصمیم‌گیری مسئولانه را در چشم‌انداز پیچیده جنگ‌های مبتنی بر هوش مصنوعی ممکن می‌سازد. همچنین باید توجه داشت که برای رسیدگی به چالش‌های در حال تحول و اطمینان از اقدامات مسئولانه، همکاری بین‌المللی و گفتگو بسیار مهم است. کشورها باید فعالانه در بحث‌ها شرکت کنند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و برای ایجاد استانداردها و دستورالعمل‌های جهانی جهت استفاده اخلاقی و قانونی از هوش مصنوعی در درگیری‌های مسلحانه با یکدیگر همکاری کنند. این همکاری باید در زمینه صادرات فناوری‌های هوش مصنوعی نظامی نیز گسترش یابد، جایی که اقدامات مسئولانه باید در اولویت قرار گیرند.