کسب‌وکارهای اروپایی به‌طور فزاینده‌ای درحال دیجیتالی شدن هستند. آمارهای به‌دست‌آمده در سال 2019 نشان می‌دهد 38.5درصد از شرکت‌های بزرگ، به خدمات ابریِ پیشرفته مجهز بودند و 32.7درصد از آنها از تجزیه‌وتحلیل داده‌های بزرگ استفاده می‌کردند. همچنین استفاده از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، رباتیک و چاپ سه‌بعدی در بخش تولید و انرژی به همان اندازه در آنها گسترده بود. فین‌تک‌ها در بخش بانکی جایگاه و نقش ویژه‌ای به دست آوردند به‌طوری که هم‌اکنون بیش از دوازده بانک فین‌‌تک، 600 ارائه‌دهندۀ پرداخت آنلاین و 200 موسسۀ پول الکترونیکی در سراسر اروپا وجود دارد.
بیماری همه‌گیر کرونا نشان داد که فناوری دیجیتال تا چه حد برای اقتصاد و جامعه ضروری است. فناوری‌های دیجیتال به انسان‌ها این امکان را می‌دهد که حتی با وجود همه‌گیری و قرنطینه بتوانند به خرید کالاها و خدمات و زندگی عادی خود ادامه دهند.

کار نظارت به‌طور سنتی شامل نوشتن مجموعه‌ای از گزارش‌ها، انجام تحلیل‌های خارج از محیط سایت، انجام مصاحبه‌های رودررو و به‌کارگیری قضاوت و تصمیم‌گیری تخصصی انسانی است. اینها معمولاً از نوع فرآیندهای دستی نیستند که بتوان آنها را به‌راحتی به ماشین‌ها سپرد اما فناوری اطلاعات پیشرفته می‌تواند کار نظارت دیجیتالی را به‌خوبی انجام دهد. استفادۀ حداکثری از فناوری اطلاعات سرآغاز ایجاد تحولات اساسی در نظارت بانکی خواهد بود.

در اینجا می‌توان به معرفی چهار نسل از فناوری اطلاعات جهت آگاهی از مزایای مختلفی که می‌تواند برای ناظران داشته باشد، پرداخت. معرفی این چهار نسل این امکان را می‌دهد بفهمیم در کجای فرآیند تحول ایستاده‌ایم و قرار است به کجا برویم.
اولین نسل از تکنولوژی نظارتی، تجزیه‌وتحلیل وعتبار سنجی داده‌ها را به‌صورت دستی و درعین‌حال با استفاده از تحلیل توصیفی انجام می‌دهد.
نسل دوم مبتنی بر دیجیتالی کردن و اتوماسیون برخی فرآیندهای دستی و مبتنی بر کاغذ است. در واقع نسل دوم با ایجاد این تغییر به تجزیه‌وتحلیل عمیق‌تر داده‌ها پرداخته و توصیف و تحلیل‌های پیچیده را تسهیل می‌کند.
نسل سوم به تجزیه‌وتحلیل داده‌های کلان می‌پردازد و اجازه می‌دهد داده‌هایی با تنوع و فرکانس بالاتر نسبت به آنچه که قبلاً در نظر گرفته شده بود، ارائه شود. مخازن داده‌های بزرگتر همراه با قدرت محاسباتی بیشتر، مدل‌سازی آماری پیشرفته‌تر و پیش‌بینی را امکان‌پذیر می‌سازد.
نسل چهارم اتوماسیون نظارتی باز هم یک قدم رو به جلو می‌رود و با بهره‌برداری از روش‌های مدرن پردازش، مجموعه داده‌های متفاوت را منطبق و ادغام می‌کند.
این نسل با استفاده از یادگیری ماشین[۱] به اجرای وظایف نظارتی که قبلاً توسط انسان‌ها انجام می‌گرفته است مانند پاسخگویی به شکایت مشتریان و حل‌وفصل آنها می‌پردازد. همچنین با استفاده از فناوری هوش مصنوعی[۲] که تفکرات انسان را تقلید می‌کند بینش‌هایی را از داده‌های بدون ساختار استخراج و اقدامات عملی درست را پیشنهاد می‌دهد. نسل‌های ساپ‌تک[۳] )تکنولوژی نظارتی) بسیار سریع‌تر از نسل‌های انسانی تکامل می‌یابند. کارشناسان فناوری اطلاعات بر این امر واقف هستند که بدون به‌روز‌رسانیِ مداوم، مهارت و دانش کافی، این فناوری به‌طرز ناامیدکننده‌ای منسوخ خواهد شد. نوآوری تکنولوژی در زمینۀ نظارت به‌سرعت درحال پیشرفت است و نسل جدید فناوری پیشرفته قبل از اینکه ما به خودمان بیاییم با ما خواهد بود. در واقع سفر به سمت تحول دیجیتال شامل یک فرآیند مداوم و دائمی برای کشف ایده‌های جدید، آزمایش و سپس اجرای آنها خواهد بود. این سفر مقصد نهایی مشخصی ندارد که بتوان در آن توقف کرد. فرصت‌های بهبود فناوری به‌طور مداوم ایجاد می‌شود و هرگز نباید از تعامل با آنها دست کشید. برای مثال، چشم‌انداز نظارت بانکی اروپا این است که پیشتاز پنجمین نسل ساپ‌تک و حتی نسل‌های بعد از آن باشد. در واقع هدف نهایی نه‌تنها توسعۀ فناوری در برنامه‌های روزمرۀ خودِ این قاره است بلکه پیشگام بودن در زمینۀ دیجیتال و کمک به ایجاد نوآوری فناوری‌های پیشرفته در سراسر جهان است.

دو عنصر کلیدی نقش‌هایی اساسی در آیندۀ نظارت بانکی دیجیتالی اروپا ایفا می‌کنند. اول اینکه امور اصلی نظارتی به‌طور گسترده با تجزیه‌وتحلیلِ مبتنی بر فناوری هوش مصنوعی پشتیبانی می‌شود که سرعت و کیفیت تجزیه‌وتحلیل داده‌های نظارتی را بهبود می‌بخشد. همچنین انجام کارهای تکراری را کاهش می‌دهد و در نتیجه زمان و منابع را برای انجام فعالیت‌های ارزش‌افزای بیشتری ذخیره و آزاد می‌کند. البته این موضوع باید همواره مدنظر قرار گیرد که هر فناوری جدیدی که به کار برده می‌شود باید مطابق با ارزش‌ها و استانداردهای اخلاقی باشد. دوم اینکه گزارش‌دهی نظارتی می‌تواند با استفاده از دوازه‌های دیجیتال مستقیم به نهادهای نظارتی متصل شده و از داده‌های متمرکز و پیشرفته بهره‌مند شود. از طرفی دیگر داده‌هایی که با سرعت بالا و به شکلی که ناظران به آن نیاز دارند از سیستم‌های بانکی استخراج می‌شوند، سبب افزایش کیفیت ارزیابی نهادهای نظارتی در کل بخش بانکداری اروپا می‌شوند. این دو عنصر -هوش مصنوعی و معماری داده‌های هوشمند- به‌طور طبیعی کمک می‌کنند تا مهارت‌ها و دانش به‌روزرسانی شود و بانک‌ها فناوری‌های جدید را به شیوه‌ای ایمن به‌کار برند.

اول از همه باید به‌طور فعال از یک اکوسیستم نوآوری طبیعی در ساختار نظارتی بانکی استفاده کرد. 28 مرجع ذی‌صلاح ملّی و بانک‌های مرکزی شرکت‌کننده در درون مکانیسم نظارتی واحد اروپا وجود دارند که قبلا استراتژی‌های دیجیتالی‌سازی خود را توسعه داده‌‌اند، آزمایشگاه‌های نوآوری را راه‌اندازی کرده‌اند و ابزارهای فناوری پیشرفتۀ خود را معرفی کرده‌اند. اروپا در سال 2019 شروع به تهیۀ فهرست جامعی از افزایش دانش و ابتکارات متعدد کرد که درحال حاضر این فهرست شامل بیش از 80 برنامۀ کاربردی و موارد استفادۀ پیشرفته است. برخی از این برنامه‌ها قبلاً تحقق یافته و مورد استفاده قرار گرفته‌اند، برخی دیگر ایده‌های هستند که درحال بررسی و تولید هستند و بسیاری دیگر هم هنوز تنها در مرحلۀ تئوری و مفهوم باقی مانده‌اند. این دستۀ اخیر نشان‌دهندۀ میزان وسیعی از دستاوردهای بالقوه جهت افزایش بهره‌وری نظارت بانکی اروپا است. چالش اصلی که در این تحول دیجیتالی وجود دارد این است که اطمینان حاصل شود تمامی پروژه‌های آتی پشتیبانی‌های لازم مورد نیاز خود را دریافت نمایند. اروپا جهت دستیابی به این هدف درحال توسعۀ یک طرح دیجیتالی است که در آن از یک رویکرد ساختاریافته برای اولویت‌بندی برنامه‌ها استفاده می‌کند. این طرح پروژه‌ها را براساس معیارهای عینی به‌طور دقیق ارزیابی می‌کند. این معیارها معمولاً به دنبال ارزیابی ارزش تجاری برنامه‌ها هستند و نیز اینکه پیاده‌سازی آنها تا چه میزان آسان است. این طرح اولویت‌بندی، انعطاف‌پذیری زیادی نسبت به ارائۀ نوآوری کشورهای مشارکت‌کننده در سیستم نظارت بانکی دیجیتالی دارد. برخی از پروژه‌ها برای یک رویکرد گسترده مناسب خواهند بود. اینها می‌توانند به‌صورت متمرکز توسط بانک مرکزی اروپا تکمیل شوند و سپس در اختیار نهادهای نظارتی قرار گیرند. برخی دیگر از پروژه‌ها هم می‌توانند به‌طور مؤثر توسط تیم‌های مشترک انجام شوند. در اینجا چند نمونه از برنامه‌هایی که درحال حرکتِ رو به جلو هستند مثال زده می‌شود.
یکی از نمونه‌های عالی، پورتال نظارت بانکی است که در اکتبر 2020 توسط بانک مرکزی اروپا به‌طور متمرکز و با هدف گسترش اس‌اس‌ام[۴] (روش‌شناسی سیستم‌های نرم که همۀ اجزای یک سیستم را پویا و به هم پیوسته می‌داند و همۀ اجزا به‌شکل غیرخطی با یکدیگر بر هم‌کنش دارند و نتایج را تولید می‌کنند) تشکیل شد.

عنصر نوآورانه در اینجا رابط خارجی سیستم مدیریت اس‌اس‌ام است که توسط بانک‌های تحت نظارت قابل دسترسی است. قبل از راه‌اندازی پورتال، تمامی برنامه‌ها اغلب روی کاغذ به ان‌سی‌ای[۵]( انجمن ارتباطات ملّی) ارسال می‌شود. جایی که تمام اسناد اسکن‌شده و تمامی برنامه‌ها قبل از شروع ارزیابی می‌شود. تعداد ارزیابی‌های مناسب همیشه بسیار زیاد است به‌طوری که به‌عنوان نمونه، سال گذشته نزدیک به 3000 ارزیابی فردی برای اعضای هیئت‌مدیره، صاحبان وظایف کلیدی و مدیران شعب کشورهای ثالث به ناظران بانکی اروپا اعلام شد. این امر مستلزم حجم عظیمی از کاغذبازی برای ان‌سی‌ای بود به‌طوری که برخی مقامات و کارکنان ده‌ها ساعت کاری را صرف اسکن و آپلود اسناد در طول روز می‌کردند. خوشبختانه امروزه بانک‌ها اسناد را مستقیماً در پورتال آپلود می‌کنند که این امر به ان‌سی‌ای اجازه می‌دهد با سرعت بیشتری ارزیابی‌ها را انجام دهد. از طرفی دیگر، این امر باعث می‌شود بانک‌ها در فرایند تصمیم‌گیری شفافیت بیشتری کسب کنند زیرا می‌توانند درخواست‌های خود را پیگیری کنند. در واقع فرم‌های درخواست آنلاین با فیلدهای اجباری به این معناست که ناظران درخواست‌‌های کامل‌تری دریافت می‌نمایند که باعث کاهش درخواست برای مدارک اضافی پس از ارسال اولیه می‌شود. بنابراین نه‌تنها بانک‌ها خدمات بهتری دریافت خواهند کرد، بلکه زمان پردازش هم کوتاه‌تر می‌شود.
ان‌سی‌ای بسیاری از برنامه‌های فناوری را توسعه داده است. برای مثال، بانک ملّی اتریش آمار و جمع‌آوری خودکار داده‌ها را با یک توصیف واحد و کامل از داده‌های گزارش‌شده که شامل تعاریف هماهنگ است، توسعه داده است. بانک ایتالیا از تکنیک‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای پردازش شکایات مشتریان استفاده می‌کند و بانک فرانسه هم درحال توسعۀ الگوریتمی است که به‌طور خودکار گزارش‌های نظارتی منظم بانک‌ها و سایر موارد ارسالی را ارزیابی کند و همچنین کیفیت اطلاعات را با استفاده از روش‌های پردازش طبیعی ارزیابی نماید.
ان‌سی‌ای یک فناوری توسعه‌یافته به نام ترافل‌آنالیستیک[۶] دارد که برای فرآیند بررسی و ارزیابی نظارتی به کار برده می‌شود. این ابزار براساس یادگیری ماشین، اقدامات و تصمیمات مربوط به ارزیابی را تجزیه‌وتحلیل کرده و به شناسایی شباهت‌ها در بانک‌های مختلف و شناسایی روند کاری کمک می‌کند. با توجه به اینکه هر چرخۀ بررسی و ارزیابی نظارتی شامل بیش از 5000 صفحه از اسناد متنیِ ساختاریافته است، انجام چنین تحلیلی به‌صورت دستی غیرممکن خواهد بود.

نتیجه‌گیری

امروزه استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بخش نظارت بانکی نوعی جادو قلمداد می‌شود. نکتۀ قابل‌توجه این است که طراحی این جادو با تلاش کارکنان تمامی 21 کشور شرکت‌کننده تحت پوشش نظارت بانکی اروپا درحال انجام است. در واقع این همان راهی است که واقعیت دیجیتالی جدید نظارت بانکی اروپا را می‌سازد. این نوع نظارت دیجیتالی باعث می‌شود که زمان و تلاش بسیار بیشتری صرف غنی‌سازی قضاوت نظارتی و ارائۀ نظارت‌های پیشرفته شود.