تحول کشاورزی دیجیتال و نیاز به حکمرانیِ داده

کشاورزی دیجیتال را می‌توان به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان شبکه‌ای از فناوری‌های دیجیتال و بازیگرانی که از توسعه، ارائۀ داده‌ها و خدمات به کشاورزان حمایت می‌کنند، تعریف کرد. تحول دیجیتالی کشاورزی طیف گسترده‌ای از شیوه‌ها ازجمله تکنولوژی‌هایی با سطح فناوری پایین مانند استفاده از دستگاه‌های تلفن همراه برای کشاورزان جهت دسترسی به پیش‌بینی‌های آب‌وهوایی دقیق‌تر تا مزارع دیجیتالی با فناوری پیشرفته مانند پهپادها، رباتیک و هوش مصنوعی برای اتوماسیون فرایندها را در بر می‌گیرد. هستۀ مرکزی دستیابی به تحول دیجیتال در بخش کشاورزی در ایجاد و افزایش ظرفیت تولید، انتقال و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، قابلیت دسترسی به داده، توانایی اشتراک‌گذاری داده‌ها توسط کشاورزان و ذی‌نفعان به روش‌هایی که قبلاً از نظر فنی یا مالی امکان‌پذیر نبودند، استوار است. فناوری‌های دیجیتال امکان ثبت و پردازش حجم بسیار زیادی از داده‌های کشاورزی که در گذشته امکان‌پذیر نبود را فراهم می‌آورند. ازاین‌رو می‌توان چنین عنوان نمود که قابلیت دسترسی به داده‌های کشاورزی ازطریق کاربرد فناوری‌های نوین در مزارع دیجیتال توسط کشاورزان می‌تواند به دولت‌ها جهت طراحی سیاست‌های تقاضامحور در ایجاد سیستم‌های غذایی سالم‌تر و پایدارتر از نظر زیست‌محیطی، کمک کند. در نهایت سیستم‌ها و دستورالعمل‌های حکمرانی داده درعین‌حال که استفاده از فناوری‌های دیجیتال در مزارع را تسهیل می‌کنند و به توسعۀ تحول دیجیتال کشاورزی کمک شایانی می‌کنند، امکان اجرای راه‌حل‌های مبتنی بر حکمرانی داده در آینده را نیز فراهم می‌آورند.

شفاف‌سازی جایگاه مالکیت داده در کشاورزی دیجیتال

امروزه تحولات ایجادشده در زمینۀ اینترنت اشیاء، صنایع مختلف ازجمله صنعت کشاورزی را تحت‌تأثیر قرار داده است. بخش کشاورزی با توجه به گسترش فناوری‌های نوظهور در محیط مزرعه، به‌شدت به داده‌ها وابسته است. این فناوری امکان تشخیص (حتی پیش‌بینی) بیماری‌های گیاهی، تخمین زمان برداشت و… را فراهم می‌کند. بر همین اساس کشاورزان می‌توانند تصمیمات زراعی خود را با دقت بیشتری اتخاذ کنند. علی‌رغم مزایای بسیار عمدۀ کشاورزی دیجیتال، این تحول چالش‌های جدیدی به همراه داشته است. یکی از برجسته‌ترین بحث‌های مرتبط با داده‌ها در این بخش نوپا مسئلۀ مالکیت داده‌های کشاورزی است. درحال حاضر در پاسخ به نگرانی‌های موجود در زمینۀ داده‌های کشاورزی، «مالکیت داده» با این استدلال که اگر حقوق مالکیت به‌درستی بین کشاورزان و ماشین‌آلات به‌کاررفته در فرایند کشاورزی و ارائه‌دهندگان خدمات تخصیص داده شود، بسیاری از نگرانی‌ها برطرف می‌شود. بر همین اساس بین سهام‌داران کشاورزی (ازجمله کشاورزان، دولت‌ها، ماشین‌آلات کشاورزی و ارائه‌دهندگان خدمات) اتفاق‌نظر وجود دارد که کشاورزان «مالک» داده‌هایی جمع‌آوری‌شده در سطح مزارع هستند. در قانون اساسی کشورها، مالکیت داده به معنای مالکیت بر داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط خود شخص است؛ لذا ممکن است مالکیت داده به‌خودی‌خود مفیدترین رویکرد سیاسی نباشد که کشورها ازطریق آن بتوانند مسائل مربوط به حکمرانی داده و نگرانی‌های عمدۀ کشاورزان در رابطه با نوع استفاده از داده‌ها را مرتفع کنند. برای مثال، عموماً در متن قراردادهای کشاورزی مفاد شرح‌داده‌شده در قراردادها حمایت نسبتاً ضعیفی از کشاورزان به‌لحاظ حقوق مالکیتِ داده دارند و به‌عبارت‌دیگر، مقررات مالکیت داده موجود در متن قراردادها لزوماً نوع کنترل و مدیریتی را که کشاورزان در راستای رفع نگرانی‌های اساسی خود در رابطه با اشتراک‌گذاری و استفاده از داده‌های کشاورزی ضروری می‌دانند را مشخص نمی‌کند. ازاین‌رو با توجه به ماهیت خاص داده‌های کشاورزی، قوانین مربوط به «مالکیت» داده‌ها ممکن است بهترین و کارآمدترین راه‌حل سیاستی جهت پرداختن به مسائل و نگرانی‌های موجود در زمینۀ اشتراک‌گذاری و نوع استفاده از داده‌های کشاورزی نباشد. از منظر سیاسی، ضروری است یک راه عملیِ رو به جلو، متمرکز بر روی موضوعات سیاستی ایجاد شود که به شرح مفهوم مالکیت داده‌های کشاورزی بپردازد: بدین صورت که به‌جای بحث‌های پیچیده و غالباً نظری درمورد ماهیت داده‌ها، به رفع سؤالات و ابهامات مربوط به حقوق دسترسی، اشتراک‌گذاری و استفاده از داده‌های کشاورزی پرداخته شود. این امر بر ایجاد تعادل مطلوب در شرایط اشتراک‌گذاری داده، کنترل و مدیریت داده و نوع استفاده از داده‌ها کمک شایانی می‌کند. در واقع، تا زمانی که نهادهای مناسبی جهت دسترسی و استفاده از داده‌های کشاورزی ایجاد نشود، آنچه اهمیت دارد لزوماً «مالک» داده‌ها نیست، بلکه این موضوع است که چه قوانینی حاکم بر امکان دسترسی و استفاده از داده‌های کشاورزی، تحت چه شرایطی و توسط چه کسی است. درحال حاضر هیچ مقرراتی در زمینۀ حق مالکیت قانونی داده‌ها وجود ندارد؛ بنابراین به نظر می‌رسد بحث مالکیت داده‌های کشاورزی به‌طور قطعی پایان یافته و آنچه اهمیت دارد تدوین قوانین اشتراک‌گذاری و نوع استفاده از داده‌ها یا به عبارتی حکمرانی داده‌های کشاورزی است. در همین راستا، ارائه و گسترش راهنمایی‌های جامع و کاربردی در رابطه با متن قرارداد داده‌های کشاورزی، توسعۀ حقوق قانونی استفاده از داده‌های کشاورزی، شفاف‌سازی دامنۀ حفاظت از پایگاه‌داده تحت مالکیت معنوی، می‌تواند راه‌های جایگزینی جهت تقویت حکمرانی داده‌های دیجیتال کشاورزی باشد تا نگرانی‌ها و مسائل عمدۀ کشاورزان در زمینۀ اشتراک‌گذاری و نوع استفاده از داده‌های کشاورزان را بیش از گذشته منعکس نماید.

حکمرانی پایدار داده در بخش کشاورزی

در طی چند دهۀ گذشته یکی از مباحث مهم در بیانیه‌های کنفرانس‌های جهانی کشاورزی، توجه به نظریۀ مدیریت یکپارچۀ بخش‌های مختلف کشاورزی بوده است. این نظریه‌ها جهت تحقق نیازمند حکمرانی پایدار داده‌ها هستند. حکمرانی داده‌های کشاورزی از زیرمجموعه‌های نظام حکمرانی بشمار می‌رود. مدیریت و حکمرانی الزام و ملزوم یکدیگر هستند و بدون حکمرانی مناسب در بخش کشاورزی ابزارهای مدیریتی، مؤثر نخواهد بود. جهت بهبود حکمرانی داده‌های کشاورزی معمولاً بر سه اصل رعایت قانون، مشروعیت و مشارکت تأکید می‌شود. در همین راستا یکی از مباحث کلیدی در این زمینه، سازمان‌دهی، آموزش و ظرفیت‌سازی، تغییر نگرش‌ها و رویکردها در سطح بالای مدیریت جامعه، تغییر شیوۀ تصمیم‌گیری پایین‌به‌بالا و یادگیری جمعی در سطوح مختلف است. حکمرانی پایدار، حکمرانی مشارکت‌گرایانه است که جوامع محلی و بهره‌برداران را با یکدیگر ادغام می‌کند. در حکمرانی پایدار بر نقش کلیدی مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد تأکید می‌شود که راهبرد صحیح این بخش، درک رفتارها و منافعی است که بهره‌برداران این عرصه‌ها را به‌سوی استفادۀ غیراصولی و بیش‌ازحد از منابع سوق می‌دهد. بنابراین جهت تحقق اهداف حکمرانی پایدار جهت دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار، می‌توان به نقش کلیدی آموزش کشاورزان و ذی‌نفعان اشاره کرد.

ازاین‌رو آموزش ازطریق رشد و پرورش ظرفیت‌های بازیگران کشاورزی جهت افزایش مشارکت، تصمیم‌گیری و عمل آگاهانه و مسئولانه در راستای حکمرانی مناسب داده‌های کشاورزی بسیار مؤثر خواهد بود. بنابراین هرچه سطح دانش و اطلاعات فردی بالاتر باشد، فرایند حل مسائل مرتبط با چالش‌های حکمرانی نامناسب داده‌های کشاورزی تسهیل شده و کمبود یا فقدان آن در حکم سدی اساسی جهت بروز سیاست‌های حکمرانی مناسب داده‌های کشاورزی خواهد شد. براساس نظر آژانس توسعۀ اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل، برنامۀ توسعۀ سازمان ملل و کمیسیون محیط‌زیست و توسعۀ سازمان ملل، حکمرانی موفق دارای شاخه‌هایی ازجمله: سازگاری حکمرانی داده‌ها با قوانین، قابلیت پاسخگویی به نیازهای کشاورزان، مسئولیت‌پذیری سازمان‌ها و نهادها، مشارکت مردم، شفافیت داده‌ها و تصمیمات، آموزش و ظرفیت‌سازی، ملاحظات اخلاقی و تساوی کشاورزان و ذی‌نفعان در برابر ارائۀ خدمات است. لذا دستیابی به حکمرانی پایدار داده‌های کشاورزی و مقابله با چالش‌های موجود در راستای حکمرانی نامناسب داده‌های کشاورزی با مشارکت و همکاری همه‌جانبۀ دولت، جامعۀ مدنی، سازمان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد و به‌طور عام، مشارکت فراگیر تمامی ذی‌نفعان داده‌های کشاورزی امکان‌پذیر خواهد بود.

چالش‌های موجود در راستای توسعۀ سیاست‌های حکمرانی داده‌های دیجیتال کشاورزی

درحال حاضر بسیاری از بازیگران بخش کشاورزی به‌خصوص خرده‌مالکان جهت استفادۀ کامل از داده‌های حاصل از فعالیت‌های کشاورزی خود با محدودیت‌های ظرفیتی مواجه هستند. دلایل متعدد این امر عدم نظارت ناکافی درخصوص حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها، سطح سواد پایین کشاورزان، نداشتن دانش و آگاهی کافی دربارۀ نحوۀ ذخیره و استفاده از داده‌ها توسط ارائه‌دهندگان خدمات و فقدان سیستم کشاورز محور است. همچنین کشاورزان با چالش‌های عمده‌ای ازجمله مالکیت و کنترل داده‌ها مواجه هستند که بر تمایل آنها جهت اتخاذ راه‌حل‌های کشاورزی دیجیتال تأثیر می‌گذارد. براساس مطالعۀ GFAR عمدتاً فرایند دسترسی به داده‌های کشاورزی محدود به کشاورزان در مقیاس بزرگ و ارائه‌دهندگان خدمات است. درحالی‌که بیشتر داده‌ها توسط کشاورزان خرده‌مالک تولید می‌شود؛ اما این داده‌ها توسط سازمان‌های دولتی، تحقیقاتی، غیردولتی و توسعۀ ایو مؤسسات مالی جمع‌آوری می‌شوند. ازآنجایی‌که داده‌های مزرعه اغلب محرمانه هستند؛ بنابراین کشاورزان تمایلی جهت به‌اشتراک‌گذاری آنها ندارند. بررسی‌های انجام‌شده در ایالت متحده نشان می‌دهد که کشاورزان تمایل بیشتری نسبت به‌اشتراک‌گذاری داده با دانشگاه‌ها (حدود ۵۱درصد) و کمترین تمایل را برای همکاری با دولت (حدود ۲۵ درصد) دارند. کشاورزان می‌ترسند داده‌هایی را که در اختیار دولت می‌گذارند موجب ایجاد قانون‌گذاری‌های جدیدی خلاف منافع جمعی آنها شود یا آن که عدم رعایت قوانین و سیاست‌های حکمرانی داده توسط آن‌ها را افشا نماید. در نهایت می‌توان چنین عنوان کرد که مانع اصلی دربرابر توسعۀ سیاست‌های حکمرانی دادۀ کشاورزی، نگرانی‌هایی درمورد مالکیت داده و حفظ حریم شخصی کشاورزان است؛ این درحالی است که در بسیاری از کشورهای جهان، چهارچوب قانونی مستحکم و آزموده‌شده‌ای برای رفع این نگرانی‌ها وجود ندارد. ازاین‌رو تنظیم‌ و توسعۀ سیاست‌های حکمرانی داده‌های کشاورزی از آن جهت که حاوی عناصر حقیقی، شخصی و مالکیت معنوی هستند بسیار دشوار است؛ به همین سبب عده‌ای معتقدند باید سیاست‌های خاصی در رابطه با حکمرانی داده‌های کشاورزی وضع شود، همان‌گونه که قوانین خاصی درمورد حکمرانی داده‌های مالی و سلامت وجود دارد.

پیشنهادها و راهکارهای توسعۀ سیاست‌های حکمرانی داده در بخش کشاورزی

در بخش قبل برخی از چالش‌های موجود در زمینۀ حکمرانی داده‌های کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت. در همین زمینه پیشنهاد می‌شود دستورالعمل‌هایی جهت تدوین سیاست‌های حکمرانی داده‌های کشاورزی براساس اولویت قراردادن نیازهای کشاورزان تدوین شود؛ بنابراین اعمال سیاست‌های حکمرانی منجر به اتخاذ راه‌حل‌های تجزیه‌وتحلیل داده‌های نوآورانه و کشاورزپسند در بخش کشاورزی می‌شود که پیامد این امر بهبود معیشت کشاورزان و افزایش درآمد آنها خواهد بود. این سیاست‌ها ممکن است ایجاد یک نمایشگاه منصفانه در راستای ارائه‌دهندگان خدمات و سایر ذی‌نفعان کشاورزی جهت افزایش سود و فروش آنها باشد یا ایجاد یک بازار رقابتی برای ارائۀ خدمات.

اینجاست که نقش دولت‌ها و سیاست‌مداران در تدوین سیاست‌های حکمرانی داده‌های دیجیتال کشاورزی مشخص می‌شود. درصورتی‌که فضای حکمرانی داده‌های کشاورزی مطلوب نباشد و هیچ‌گونه حمایتی از داده‌های کشاورزی صورت نپذیرد ممکن است داده‌های تولید شده در سطح مزرعه باقی بماند و عملاً بلااستفاده شود. یکی دیگر از چالش‌های اساسی در زمینۀ توسعۀ سیاست‌های حکمرانی داده‌های کشاورزی که در بخش قبل به آن اشاره شد، حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها تولیدشده توسط کشاورزان بود. در همین زمینه اتحادیۀ اروپا چارچوب بسیار سختگیرانه‌ای را برای حفظ حریم خصوصی و حفاظت از داده‌ها، با تدوین مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها در مرکز آن، اتخاذ کرده است. علاوه‌براین، کمیسیون اتحادیۀ اروپا راهبردی را جهت ارتقای استانداردهای بین‌المللی حفاظت از داده‌ها تعیین کرده است.

نگاهی بر وضعیت و تجارب کشورهای ‍پیشرو و سازمان‌های بین‌المللی

امروزه غلبه بر مسائل مربوط به حکمرانی داده‌ها نیازمند رویکردی چندجانبه از سوی تمامی ذی‌نفعان مربوطه، از جمله مؤسسات تحقیقاتی، سیاست‌گذاران، سازمان‌های توسعه، و شرکت‌های جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها است. برخی از ابتکارات شاخص انجام شده در این زمینه توسط سازمان‌ها در سراسر جهان عبارت‌اند از: قانون رفتار داوطلبانه توسط فدراسیون ملّی کشاورزان، کد داده‌های مزرعۀ استرالیا، آیین‌نامۀ رفتار اتحادیۀ اروپا درمورد به‌اشتراک‌گذاری داده‌های کشاورزی با استفاده از توافقنامۀ قراردادی و همچنین اصول حفظ حریم خصوصی و امنیت ایالات متحده برای داده‌های مزرعه. جدای از تدوین کدها و اصول رفتاری در برخی از مناطق نیز تعاونی‌های داده‌های مزرعه تشکیل شده است. این تعاونی‌های کشاورزی داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط اعضای تعاونی را گرد هم می‌آورند، ذخیره نموده و امکان مدیریت و کنترل سازمان‌های مربوطه را بر جریان داده‌ها فراهم می‌کنند. برای مثال، تعاونی‌های دادۀ کشاورزان شامل Ag Data Coalition،Grower Information Services Cooperative و Farmers Business Network در ایالات متحده و JoinData تعاونی داده در هلند از تعاونی‌های فعال در این زمینه هستند. برخی از سازمان‌های و نهادهای توسعۀ خصوصی نیز برنامه‌هایی طراحی کرده‌اند که کشاورزان را قادر می‌سازد تا با داده‌های دیگر کشاورزان تعامل داشته باشند که در زیر به چندین مورد از این برنامه‌ها اشاره شده است:

• برنامۀ FarmStack محصول شرکت Digital Green’s یک نرم‌افزار منبع‌باز رایگان جهت تبادل داده در راستای به‌اشتراک‌گذاری مستقیم و ایمن داده‌ها بدون دخالت شخص ثالث است که کنترل کامل داده‌ها را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. شرکت Green Digital با استفاده از برنامۀ FarmStack جهت ایجاد یک بازار ایمن در راستای فروش محصولات کشاورزی در هند و اتیوپی استفاده می‌کند.

• در کشور غنا برای توسعۀ کشاورزی و افزایش زنجیرۀ ارزش، از برنامۀ ADVANCE II که توسط ACDI/VOCA اجرا شده است، استفاده می‌شود. در این برنامه از کارت‌های هوشمند شناسایی کشاورز ابتکاری با منبع محلّی متعلق به کشاورز استفاده می‌کند و داده‌ها را با رضایت کشاورز در دسترس عموم قرار می‌دهد.

در همین زمینه برخی از بازیکنان خصوصی نیز با استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و بلاک‌چین امکان ذخیره‌سازی ایمن داده‌ها توسط کشاورزان را در یک پایگاه‌داده توزیع‌شده فراهم می‌کنند که عبارت‌اند از:

• Farmobile، یک ارائه‌دهندۀ نرم‌افزار و جمع‌آوری داده‌های کشاورزی مستقر در ایالات متحده، چارچوب مالکیتی را ایجاد کرده است که امکان مالکیت داده‌های مزرعه را کنترل می‌کند و کنترل و مدیریت آنها را ازطریق یک توافقنامۀ قانونی حکمرانی داده فراهم می‌کند. براساس این توافق‌نامۀ حکمرانی داده، مشخص می‌شود چه کسی می‌تواند به داده‌های کشاورزی دسترسی داشته باشد.
• شرکت Conservis یک ارائه‌دهندۀ خدمات مدیریت و کنترل مزرعۀ مبتنی بر هوش مصنوعی است که براساس سیاست‌های حکمرانی داده حقوق مالکیت داده‌ها را به کشاورزان تولیدکننده داده می‌دهد.

حکمرانی داده‌های کشاورزی نقشی کلیدی در تحول کنونی جامعه و سازمان‌های مربوطه ایفا می‌کند. برای مثال، اتحادیۀ اروپا مقرراتی درمورد حکمرانی داده در اروپا به‌عنوان بخشی از استراتژی دادۀ خود پیشنهاد کرده است که نقشی حیاتی در تضمین رهبری اتحادیۀ اروپا در اقتصاد جهانی داده ایفا خواهد کرد. این مقررات به کاربران این امکان را می‌دهد که با استفاده از مقررات حکمرانی داده به ایجاد فضاهای مشترک دادۀ اروپایی در بخش‌های کشاورزی و اشتراک‌گذاری ایمن و قابل‌اعتماد داده ازطریق پلتفرم‌های دیجیتال کمک نمایند. در چنین چشم‌اندازی، فضایی داده‌های بیشتری برای استفاده در بخش کشاورزی در دسترس قرار می‌گیرد، درحالی‌که شرکت‌ها و افرادی که داده‌ها را تولید می‌کنند، تحت کنترل نگه می‌دارد؛ بنابراین ایجاد یک محیط قابل‌اعتماد می‌تواند اشتراک و تبادل داده‌ها را بهبود بخشد، به‌ویژه اگر منافع خاص برای هر بازیگر درگیر واضح و ملموس باشد.

جمع‌بندی

امروزه صنعت کشاورزی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی تمامی کشورها ازجمله کشور ایران محسوب می‌شود. به همین دلیل پارامترهای پیشرفت در فرایند مدیریت مزارع ازجمله: مدیریت و آموزش کشاورزان جهت برخورداری از فناوری‌های دیجیتال، جمع‌آوری و پردازش و اشتراک داده‌های حاصل از کشاورزی و… همواره از موضوعات موردبحث در این زمینه است.
درحال حاضر داده‌های کشاورزی و استفاده از آنها در فرایند مدیریت یکپارچۀ مزارع، هستۀ اصلی تحول دیجیتالی کشاورزی محسوب می‌شود. اما ترتیبات مدیریت داده‌های پراکنده و نامشخص ممکن است تمایل کشاورزان را برای اتخاذ راه‌حل‌های دیجیتال تضعیف نماید. این امر به‌نوبۀ خود ممکن است قابلیت دسترسی به داده‌های کشاورزی را کاهش دهد. در همین راستا یک چالش کلیدی که همواره سیاست‌گذاران با آن مواجه هستند، حفاظت از حریم خصوصی کشاورزان است؛ بنابراین بهبود مدیریت و دسترسی به داده‌ها ممکن است شیوۀ زندگی و کار کشاورزان را تغییر دهد. بااین‌حال، با درنظرگرفتن قوانین موجود در حکمرانی مالکیت داده و تمرکز بر حکمرانی داده به‌جای مالکیت داده امکان سرمایه‌گذاری، اعتماد و همچنین قانون‌گذاری در این زمینه افزایش یابد.

در نهایت می‌توان چنین عنوان کرد که حکمرانی داده یک مفهوم ناملموس بوده که در مدیریت داده بافته شده است؛ لذا درک ارزش حکمرانی داده نیاز به درک وسعت و عمق اطلاعات دارد. در همین راستا ضروری است قوانین موجود در حکمرانی داده‌های کشاورزی به دنبال ایجاد انگیزه برای مدیریت بهتر داده‌های کشاورزی و اتخاذ مکانیسم‌های مناسب جهت نظارت و ارزیابی فرایندهای مدیریت مزارع، کاربرد وسیع فناوری‌های نوین در مزرعه‌داری و … باشند که در این زمینه محققان و سیاست‌گذاران فناوری نقش کلیدی در حکمرانی داده ایفا می‌کند. ازآنجایی‌که کشاورزان از بازیگران اصلی صنعت کشاورزی در ایران محسوب می‌شوند؛ لذا ایجاد ناهمگونی و عدم‌هماهنگی بین کشاورزان در فرایند حکمرانی داده می‌تواند به یک چالش اساسی تبدیل شود. بر همین اساس در بخش کشاورزی کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران ضروری است:

1. کشاورزان و سایر ذی‌نفعان بخش کشاورزی به‌عنوان مشارکت‌کنندگان اصلی مدیریت مزرعه در نظر گرفته شوند.
2. کشاورزان و سایر ذی‌نفعان به‌عنوان بخشی از یک شبکۀ زنجیرۀ تأمین مشترک، داده‌ها، اطلاعات و تجربیات خود را ازطریق پلتفرم‌های آنلاین به اشتراک بگذارند.
3. کشاورزان و سایر ذی‌نفعان به‌عنوان نهادهای اشتراک‌گذاری داده و تصمیم‌گیرنده‌های یک شبکۀ زنجیرۀ تأمین از سیستم‌های مشارکتی باز و انعطاف‌پذیر در انتخاب شرکای تجاری بهره‌مند شوند.

در هر سه مورد ذکرشده، توسعۀ پلتفرم‌ها و زیرساخت‌های داده‌محور و همچنین چارچوب‌های قانونی درمورد استفاده از داده‌های کشاورزی از جنبه‌های ضروری صنعت کشاورزی در ایران محسوب می‌شود. مطالعات انجام‌شده در زمینۀ صنعت کشاورزی کشور ایران نشان می‌دهد که اعتماد به جمع‌آوری، استفاده و ذخیره‌سازی داده‌های کشاورزی در میان کشاورزان بسیار اندک است که این امر مانع جذب و به‌کارگیری ابزارهای دیجیتال در مزارع کشاورزی می‌شود. اگرچه در قانون افزایش بهره‌وری در ایران که در سال 1389 به تصویب رسید به اهمیت اطلاعات و ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی در بخش کشاورزی اشاره شده است؛ اما همچنان این موضوع مورد غفلت واقع شده است.

در نهایت می‌توان چنین گفت که حکمرانی داده‌های کشاورزی به‌عنوان حلقۀ مفقودی در کشاورزی دیجیتال ایران شناخته می‌شود؛ بنابراین ضروری است، نقش بازیگران متعدد به‌خصوص کشاورزان، نهادهای مدنی، تشکل و سازمان‌های مردم‌نهاد جدی گرفته شود. در همین راستا توجه به اصول اخلاقی حکمرانی داده می‌تواند نقش بسزایی در پیوند کشاورزان به‌عنوان بازیگران اصلی کشاورزی با سازمان‌ها و نهادها برای حل چالش‌های حکمرانی داده داشته باشد

منابع:

1. اصغری، امیر. تدوین نظام تبادل داده در کشور در راستای حکمرانی داده با تأکید بر نقش نظام آماری. اسفند 1399.
2. قائمی، آلاله. تدوین الگوی آموزش محیط‌زیست برای تقویت حکمرانی پایدار منابع آب کشور با تأکید بر مشارکت‌های مردمی. فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی-فرهنگی، دوۀ پنجم، شمارۀ 2، پاییز 59، صفحات 311-39
3. http://dsc.ut.ac.ir/dm-bok/data_governance
4. Jouanjean, M. A., Casalini, F., Wiseman, L., & Gray, E. (2020). Issues around data governance in the digital transformation of agriculture: The farmers’ perspective
5. Damian Whittard1, Felix Ritchie1, Ruthie Musker and Michael Rose , Measuring the value of data governance in agricultural investments: A case study, Experimental Agriculture (2022), vol. 58, e8, 1–20.
6. https://p2irc.usask.ca/articles/2021/p2irc-policy-brief—agricultural-and-genomic-big-data-governance—may-2021.pdf)
7. Atik, C. (2022). Towards Comprehensive European Agricultural Data Governance: Moving Beyond the “Data Ownership” Debate. IIC-International Review of Intellectual Property and Competition Law, 1-42.‏ /
8. https://csr.ir/fa/news
9. https://h2020-demeter.eu/how-to-deploy-a-real-world-agriculture-data-space
10. https://krishijagran.com/featured/impact-of-data-governance-and-sovereignty-on-the-livelihoods-of-smallholder-farmers/
11. https://rushd.ir